Jesteś niezalogowany
NOWE KONTO

Polski Deutsch

      Zapomniałem hasło/login


ä ß ö ü ą ę ś ć ł ń ó ż ź
Nie znaleziono żadnego obiektu
opcje zaawansowane
Wyczyść

 
 
 
 
Wnętrze kaplicy
13
 
 
 
 
  ID: 527401

Kaplica św. Anny

Bornkirche, St. Annakapelle, Kapelle zum heilige Born, Bergkirche am Gutten Brunn



Budowa
1719
 
W czasie neolitu to miejsce było odwiedzane przez człowieka. Znaleziono w pobliżu kamienne siekierki, fragment koła garncarskiego jak i skorupy naczyń Stałej osady tutaj jednak przed średniowieczem nie założono z uwagi na trudne warunki terenowe.

Od średniowiecza istnieje przekonanie o cudownych właściwościach źródła nad którym w XIII wieku postawiono kaplicę. Pierwsza udokumentowana wzmianka pochodzi z dokumentu Bolka II Świdnickiego z 1316 roku (capeller Heyligen bornes bey dorffe Zuedorff ...
W czasie neolitu to miejsce było odwiedzane przez człowieka. Znaleziono w pobliżu kamienne siekierki, fragment koła garncarskiego jak i skorupy naczyń Stałej osady tutaj jednak przed średniowieczem nie założono z uwagi na trudne warunki terenowe.

Od średniowiecza istnieje przekonanie o cudownych właściwościach źródła nad którym w XIII wieku postawiono kaplicę. Pierwsza udokumentowana wzmianka pochodzi z dokumentu Bolka II Świdnickiego z 1316 roku (capeller Heyligen bornes bey dorffe Zuedorff gennant). Wg niego książe miał płacić dwie marki rocznego czynszu na utrzymanie kaplicy Kaplica miała być odnowiona w 1481 roku przez Friedricha von Liebenthal z Podgórzyna oraz Melko i Konrada Schaffgotschów, po zniszczeniu przez husytów. Skąd zatem pojawia się rok 1212 jako pierwsza wzmianka o kaplicy? Otóż w tym roku miała być zmieciona przez powódź mała osada Bronsdorf (czyli Broniów, obecnie część Borowic, co ciekawe ponownie w 1412 r. oberwanie chmury i katastrofalna powódź zniszczyła Broniów i Czerwoną Dolinę, a mieszkańcy przenieśli się do Płóczek w Karpaczu) a mieszkańcy przenieśli się wtedy do Sosnówki. Mały kościółek miał należeć do Bronsdorf i jako bardziej trwały niż zmiecione chłopskie chaty miał przetrwać i był nadal używany z przyzwyczajenia, nawet już wtedy gdy w Sosnówce stał już kościół. W dokumencie z 1366 roku nazywana jest kaplicą Świętego Źródła, lub jako "kościół przy źródle" (Brunnkirche). Nie ma informacji o losach kaplicy od 1481 roku (przypuszczalnie wtedy poświęcono jej św. Annie, co było związane z rozwojem górnictwa, którego była patronką) do jej odbudowy w 1718 roku. Wśród ruin z okresu husyckiego wymienia się także kaplicę św. Anny, ale dlaczego? Nie ma o tym dyskusji ani wzmianek.

Podgórzyn wraz z Grabowcem i kaplicą przechodzą w 1651 roku na własność rodziny Schaffgotsch. Kaplica raczej nie była używana jako miejsce odprawiania mszy, gdyż Schaffgotschowie tak jak wcześniej Zedlitzowie byli protestantami i byli raczej zainteresowani dochodami z tej posiadłości (lasy) niż naprawianiem kaplic. Kaplicę na Grabowcu naprawił natomiast Krzysztof Leopold hrabia Schaffgotsch - ten sam który wystawił kaplicę św. Wawrzyńca na Śnieżce. Hrabia nakazal remont swojemu synowi Hansowi Antonowi. Informacja o remoncie pojawia się po raz pierwszy w lipcu 1718 roku. Bardzo możliwe że odbudowę prowadził mistrz budowlany Caspar Jentsch z Jeleniej Góry, który odbudował po pożarze w 1711 roku kościół w Cieplicach. Koszt odbudowy szacowano na 700 guldenów.

We wrześniu 1718 roku wmurowano kamień węgielny. Budowla jest typu rotundowego zbudowana na planie elipsy o wymiarach 14x10 metrów, murowana, posadowiona na kamiennym fundamencie, grubość muru ok. 1,7 metra. Wnętrze sklepione spłaszczoną kopułą. Na zewnątrz rotunda zwieńczona jest sklepieniem kolebkowym o konstrukcji drewnianej z dachem pokrytym gontem. Okna owalne od dołu ścięte, wypełnione szkłem.

Budowa kaplicy na Grabowcu miała nie sprawiać trudności z uwagi na dostępność drewna na więźbę, a wszystkie inne materiały można było łatwo sprowadzić. Wnętrze także szybko urządzono. Hrabia Hans Anton zdecydował że wizerunek św. Anny powinien być namalowany na płótnie - pracę miał wykonać malarz Jeremiasz Knechtel z Legnicy. Nie można udowodnić że to Knechtel wykonał obraz Anny w ołtarzu, ale jest to prawdopodobne. Ołtarz ukończono dopiero w sierpniu 1737 r. Obraz miał szybko zbutwieć (okazało się że to wpływ radonu na zanikanie farb) i zlecono wykonanie kolejnego malowidła na miedzianej płycie Johannowi Hieronimowi Kettnackerowi z Cieplic (uczeń Michaela Willmanna). Wykonany przez niego obraz do dziś zdobi ołtarz. Przedstawia on całą Świętą Rodzinę - Jezusa, Maryję, Józefa, św. Annę i św. Joachima, a nad nimi Boga Ojca i św. Grzegorza. Kamienne elementy ołtarza wykonał Johann Wenzel Conrad w Cieplicach. W narożach znajdują się trzy herby - centralnie herb hrabiego Hansa Antona von Schaffgotsch, a po obu stronach herby jego żon - Marii Franciszki hrabiny von Sereni (zmarłej 10 sierpnia 1707 r.) i hrabiny Anny Marii Teresy Novohradsky von Kollowrath. W 1721 roku dekoracje ołtarza pokryto szlachetnym złotem. Wszystkie drewniane elementy pomalowano na wzór szaro-białego marmuru z Przeworna. Kaplicę poświęcono 26 lipca 1719 r. w dzień św. Anny, choć jeszcze nie był ukończony ołtarz. Zadowolono się obrazem św. Anny z kościoła w Sosnówce. Poświęcenia dokonał przeor klasztoru cystersów z Cieplic o. Innnocenty Fritsche.

Pierwotnie odprawiano rocznie 24 msze - po dwie w miesiącu, co odnotowano w rejestrach zapłaty duchowieństwu za ich odprawianie w 1739 roku. Pierwotnie świadczenia dla duchownych były w naturze. Od 1749 r. ograniczono liczbę mszy do 1 miesięcznie i to "przy sprzyjającej pogodzie".

Przez cały czas problemem nie do ominięcia była wilgoć ze źródła, co ostatecznie rozwiązano w 1920 wyprowadzając ujście wody poza kaplicę i budując atrakcyjne ujęcie źródła. W latach 1942 / 1943 przeprowadzono kapitalny remont kaplicy (informuje o tym tablica inskrypcyjna na pilastrze). Prace, ku czci poległych w czasie wojny synów ojczyzny, sfinansowali Franciszek hrabia v. Schaffgotsch i aptekarz Carl Wieczorek. Trudno określić stan zachowania kaplicy po wojnie. W 1965 r. w karcie obiektu zabytkowego odnotowano: "obiekt zaniedbany, źle użytkowany, uszkodzony dach, przecieki w sklepieniu".

W latach 1974-1980 Urząd Gminy w Podgórzynie na podstawie dokumentacji Wrocławskiego Biura Projektów rozpoczął remont budowlano-zabezpieczający - naprawę murów oporowych, wymianę elementów więźby dachowej, zmianę poszycia (gont), założenie drenażu, nowej posadzki - pracę dofinansował WKZ a prowadził je p. Pełczyński. W1998 roku informowano o tym że założony drenaż źródła nie działa i cała budowla jest fatalnie zawilgocona - stopnie ołtarza mokre, posadzka i ściany nasiąknięte wodą, korozja tynków do wysokości 1 m. Wskazywano nieszczelne pokrycie dachowe i niekompletne oszklenie okien (szybki wybite przez wandali). Z powodu zdarzających się aktów wandalizmiu - zabito deskami wejście na strych kaplicy. Wyposażenie kościółka, stanowiące unikalny, jednolity zespół, rozproszone było po różnych miejscach, a to które pozostało w kaplicy narażone było na działanie wilgoci.

Remont i osuszanie kaplicy rozpoczęto na początku lat 2000. Jeszcze w 2006 roku obiekt nie miał nowych tynków - msze odprawiano przy tymczasowym ołtarzu polowym (pozostawiono go do dziś dnia), ale odnalazł się w Toruniu szczęśliwie barokowy obraz z ołtarza głównego. Między 2010 a 2014 rokiem odnowiono tynki zewnętrzne i pomalowano kaplicę na biały kolor, przystąpiono także do utwardzania terenu koło sąsiedniej gospody, ustawiono tablice informacyjne oraz turystyczną lunetę.

Kaplicę wpisano do rejestru zabytków we wrześniu 1980 r. (A/775/658/J)

W tym samym czasie co kaplica obok niej zbudowano "dom strażnika". Pierwszym strażnikiem został Johann Heinrich Breter, cieśla z Sosnówki, który pracował przy budowie kaplicy i który w zamian za wysiłek otrzymał tam mieszkanie. Od kiedy przy kaplicy zbudowano wartownię-gajówkę od razu brano pod uwagę wyżywienie podróżnych. Tak rozwinęły się usługi dla turystów-pątników. Tutejsza gospoda słynęła z wybornych pstrągów, a jej specjalnością była pieczeń z zająca ze smażonymi rydzami i nalewką z derenia.

Przy kaplicy rośnie najgrubszy w Karkonoszach jawor, o obwodzie pnia ok. 4,5 metra i szacowanym wieku 660 lat.

(uzup. moose - głównie w oparciu o artykuł "Die St. Annakapelle bei Seidorf" aut. Dr. H. Nentwiga, opracowany w 2019 r. przez Ullricha Junkera, w zbiorach Biblioteki Karkonoskiej - zasób cyfrowy; karta zaby)
Pokaż więcej Pokaż mniej
 

  • Data: 1800-1850
    komentarze: 0
    Litografia z poł. XIX wieku.
  • Data: 1821
    komentarze: 0
    Sosnówka - Kaplica św. Anny. Akwaforta, F. A. Tittel 1821 rok.
  • Data: 1823-1840
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce na litografii barwnej C. Mattisa z ...
  • Data: 1823-1840
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce na litografii barwnej C. Mattisa z ...
  • Data: 1825
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce; akwaforta, F. A. Tittel, ok. 1825 ...
  • Data: 1825-1830
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce; litografia, C. J. Rieden.
  • Data: 1826-1840
    komentarze: 0
    Kaplica Św. Anny w Sosnówce na litografii C. Mattisa z "Malerische ...
  • Data: 1830
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce.
  • Data: 1835-1840
    komentarze: 0
    Sosnówka, kaplica św. Anny; staloryt, L. Richter.
  • Data: 1840
    komentarze: 0
    Przy kaplicy św. Anny w Sosnówce (L. Richter).
  • Data: 1841
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce. Litografia Mörsch'a.
  • Data: 1850
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce; grafika, E. W. Knipper ok. 1850 r. ...
  • Data: 1851-1860
    komentarze: 0
    "Kaplica w Duśniku" - rysunek Bogusza Zygmunta Stęczyńskiego [DBC]. ...
  • Data: 1862
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce; litografia, F. Koska, 1862 r.
  • Data: 1865-1890
    komentarze: 0
    Grafika z wizerunkiem kaplicy św. Anny w Sosnówce
  • Data: 1875
    komentarze: 0
    Kaplica św.Anny w Sosnówce.
  • Data: 1875-1880
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce. Fotografia z lat 70. XIX wieku. Autor: ...
  • Data: 1875-1890
    komentarze: 0
    Annakapelle - kaplica św. Anny w Sosnówce.
  • Data: 1880-1895
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce na zdjęciu stereoskopowym.
  • Data: 1883
    komentarze: 6
    Kaplica św. Anny w Sosnówce.
  • Data: 1883
    komentarze: 0
    Widok z kaplicy św. Anny koło Sosnówki w Karkonoszach. Fotografia ...
  • Data: 1883
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce na początku l. 80. XIX w.
  • Data: 1885
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce. Fotografia R. Halma z drugiej połowy ...
  • Data: 1890
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w Sosnówce.
  • Data: 1890-1894
    komentarze: 2
    Kaplica św. Anny nocą.
  • Data: 1890-1894
    komentarze: 4
    Kaplica św. Anny w Sosnówce.
  • Data: 1890-1894
    komentarze: 1
    Kaplica Św. Anny
  • Data: 1890-1897
    komentarze: 0
    Brzezie Karkonoskie.
  • Data: 1895
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny na fotografii Adolpha Rehnerta (1852-1908). Źródło: ...
  • Data: 1895-1898
    komentarze: 0
    Sosnówka. Kaplica św. Anny.
  • Data: 1897
    komentarze: 0
    Kaplica Św. Anny i jeleń na pocztówce z 1897 r.
  • Data: 1898
    komentarze: 0
    Widok na kaplicę św. Anny
  • Data: 1900
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny w 1900 r.
  • Data: 1900
    komentarze: 1
    Kaplica św. Anny i leśniczówka.
  • Data: 1900
    komentarze: 0
    Karkonosze. wielopolowa litografia. Kaplica Św. Anny na Grabowcu, ...
  • Data: 1900-1901
    komentarze: 0
    Sosnówka - 1901. Przed kaplicą św Anny.
  • Data: 1900-1902
    komentarze: 0
    Kaplica św. Anny.
  • Data: 1900-1905
    komentarze: 2
    Kaplica św. Anny i gospoda Forsthaus.
  • Data: 1900-1910
    komentarze: 0
    Wygląda na to,że ci państwo już zaczerpnęli wody z cudownego żródełka.
  • Data: 1900-1910
    komentarze: 0
    Na pierwszym planie właśnie trwa dobijanie targu z miejscowym ...

Kaplica św. Anny na innych fotografiach
  • 1935 - 1940
  • 1925 - 1940